W jaki sposób ustala się cenę baryłki ropy naftowej?
Różne rodzaje ropy naftowej, którymi można handlować na giełdzie, są notowane według poziomu ich jakości w porównaniu z tzw. referencyjną ropą naftową, którą jest oczywiście ropa naftowa Brent z Morza Północnego oraz WTI, czyli American West Texas Intermediate. W rzeczywistości cena ponad połowy ropy naftowej produkowanej na świecie jest ustalana na podstawie tych dwóch referencyjnych rodzajów ropy naftowej. Podwyżka lub obniżenie ceny każdego rodzaju ropy są zatem powiązane z ceną referencyjną ropy naftowej, która odzwierciedla różnicę w jakości między daną ropą a jego produktem referencyjnym.
Kto ustala się cenę baryłki ropy naftowej? W rzeczywistości jedynie kilkadziesiąt podmiotów odpowiada za ustalanie cen ropy. Są to przede wszystkim grupy naftowe i gazowe, przedstawiciele krajów naftowych OPEC, europejskie i amerykańskie przedsiębiorstwa prowadzące handel olejami oraz kilka banków specjalizujących się w handlu ropą naftową.
Dlatego bardzo trudno jest zrozumieć, jak działa rzeczywisty proces ustalania cen baryłki ropy naftowej, ponieważ jest on złożony i zależy od wielu powiązanych reguł, które z czasem zostały narzucone przez takie agencje jak Platts i Argus Media, znane również jako Petroleum Argus. Agencje te są odpowiedzialne za ustalanie notowań olejów referencyjnych, tak aby proces ten był jak najmniej narażony na manipulacje.
Jak zobaczymy dokładnie poniżej, istnieje oczywiście wiele czynników zewnętrznych, które wpływają na kształtowanie się cen ropy naftowej, w tym oczywiście siła popytu i podaży, ale także inne czynniki kontekstowe. Należą do nich krajowe, a niekiedy nawet regionalne ramy prawne, zapowiedzi lub zaprzeczenia nowych odkryć złóż ropy naftowej na całym świecie, zagrożenia geostrategiczne, biorąc pod uwagę, że ropa naftowa jest zasobem naturalnym, którego cena może się szybko zmieniać w wyniku międzynarodowych napięć i konfliktów oraz, ogólnie rzecz biorąc, światowe wiadomości lub decyzje polityczne podejmowane przez kraje produkujące, w tym kraje OPEC, rosnące koszty inwestycji wynikające z wyczerpywania się łatwo dostępnych zasobów oraz zobowiązanie operatorów do inwestowania większych środków w celu poszukiwania, eksploatacji i przetwarzania niekonwencjonalnej ropy naftowej, która często jest brudniejsza i występuje na dużych głębokościach, zwłaszcza na morzu. Innymi czynnikami kontekstowymi, które mogą mieć wpływ na ceny ropy, są pojawienie się alternatywnych źródeł energii i rynek uprawnień do emisji dwutlenku węgla.
Przypadki manipulacji cenami ropy naftowej, które powinieneś znać:
W przeszłości kurs ropy naftowej był poddany manipulacjom, pomimo braku zaufania i kontroli ze strony agencji odpowiedzialnych za ustalanie jej ceny. W ciągu ostatnich kilku lat wyszły na jaw różne przypadki nieuczciwych transakcji lub manipulacji cenowych. Przedstawiamy kilka przykładów, o których warto wiedzieć przed rozpoczęciem analizowania tego instrumentu.
- Przede wszystkim w 2013 r., Komisja Europejska ujawniła podejrzenie nadużywania pozycji dominującej przez kilka grup przemysłowych, w tym Grupę Equinor, w odniesieniu do kursu ropy naftowej Brent z Morza Północnego. Komisja wszczęła dochodzenie, którego głównym celem było ustalenie, czy niektóre grupy naftowe i gazowe mogły osiągnąć porozumienie cenowe z agencją Platts, o której pisaliśmy powyżej, w celu zmiany danych liczbowych na zamknięcie rynku. Jak podały źródła bliskie dochodzeniu, podejrzana manipulacja mogła rozpocząć się w 2002 r. Grupy te naruszyły w ten sposób zasady konkurencji, a także pośrednio manipulowały kursem światowym, który jest prawie w połowie dostosowany do ceny ropy Brent. Wśród przedsiębiorstw, które brały udział w tym dochodzeniu, a więc były bezpośrednio oskarżone, są m.in. Royal Dutch Shell, BP, Equinor i Platts.
- Rok później, w 2014 roku, odkryto kolejny przypadek manipulacji cenami ropy, tym razem w USA. Rzeczywiście, w ciągu tego roku komisja amerykańskiego Senatu ujawniła praktyki niektórych banków, m.in. JP Morgan Chase, Goldman Sachs i Morgan Stanley na rynkach surowców, w tym na rynku miedzi i rynku ropy naftowej. Banki te zostały oskarżone o manipulowanie rynkami na swoją korzyść poprzez magazynowanie dużych ilości tych surowców, które nie były uzasadnione żadną konieczną operacją produkcyjną.
Czynniki wpływające na zmianę kursu ropy naftowej:
Gdy już przeanalizowaliśmy elementy kontekstowe i szczególne cechy, które mogą przyczynić się do modyfikacji ceny ropy naftowej, proponujemy dowiedzieć się nieco więcej o powtarzających się czynnikach, które są wykorzystywane przez inwestorów do przewidywania kolejnych zmian cen tego surowca.
Wiemy przecież, że ropa naftowa jest niezbędnym surowcem na świecie i że jest wykorzystywana zarówno jako surowiec, jak i paliwo, do produkcji tworzyw sztucznych, farmaceutyków i wielu innych produktów. Właśnie dlatego popyt na ropę naftową jest duży i dlatego kondycja tych gałęzi przemysłu będzie decydować o większości światowego popytu na ropę naftową. Istotnie, jeśli popyt ze strony tych sektorów wzrośnie, podczas gdy produkcja ulegnie stagnacji, doprowadzi to w sposób logiczny do wzrostu cen tego surowca. I oczywiście odwrotnie, jeśli przemysły te znajdą się w recesji, ich zapotrzebowanie na ropę naftową będzie mniejsze, a zatem popyt spadnie. W tym przypadku, o ile produkcja pozostanie stabilna lub wzrośnie, doprowadzi to logicznie do spadku ceny baryłki ropy naftowej.
Zatem przeprowadzając analizę różnicy między podażą a popytem można określić, w jakim kierunku zmieni się cena ropy naftowej.
Należy również zauważyć, że analiza ta jest obecnie nieco bardziej złożona niż kiedyś. Jeszcze kilka lat temu dość łatwo było zrozumieć, jak te ceny będą się zachowywać. Wtedy Stany Zjednoczone były głównym konsumentem ropy naftowej. Z drugiej strony, w odniesieniu do produkcji, OPEC był głównym dostawcą na rynku. Jednak z biegiem czasu i lat sytuacja ta skomplikowała się i stała się bardziej zagmatwana. Przyczyną tego zjawiska jest fakt, że technologie odwiertów naftowych zostały znacznie ulepszone i doprowadziły do poprawy podaży. Ponadto, byliśmy świadkami pojawienia się alternatywnych rozwiązań dla tej produkcji. Dodatkowo na rynek weszli nowi gracze, w tym Chiny, które stały się jednym z głównych konsumentów ropy naftowej na świecie.
Poniżej przyjrzymy się bliżej czynnikom, które mają wpływ podaż ropy naftowej lub popyt na ten surowiec i które w związku z tym przyczyniają się do zmian ceny tego surowca.
Jakie czynniki wpływają na podaż ropy naftowej?
Zacznijmy od przyjrzenia się podaży ropy naftowej na świecie. Istnieje wiele czynników, które mają bezpośredni lub pośredni wpływ na ilość ropy dostępnej na rynku, które przedstawimy szczegółowo poniżej.
Po pierwsze, szczególnie ważne jest dokładne śledzenie wiadomości OPEC. Skrót ten oznacza Organizację Krajów Eksportujących Ropę Naftową. Organizacja ta publikuje raport, który określa wielkość produkcji każdego z jej członków. Organizacja składa się z 14 krajów, które same produkują rocznie prawie 40% ropy naftowej na świecie. Dlatego też raporty OPEC mają bardzo istotny wpływ na światową podaż czarnego złota i mogą pomóc w stosunkowo dokładnym określeniu tej podaży. Wśród elementów, które należy monitorować, szczególnie w odniesieniu do OPEC, znajdują się najbardziej wpływowe spotkania tej organizacji. To właśnie podczas tych spotkań ustala się i omawia przyszłe poziomy produkcji. Decyzja wszystkich członków OPEC w sprawie ustalenia poziomów produkcji ma bezpośredni i znaczący wpływ na cenę baryłki ropy naftowej. Należy jednak zauważyć, że elementy geopolityczne mogą utrudnić osiągnięcie tego konsensusu przez członków OPEC. Taka sytuacja miała miejsce na przykład w roku 2014, kiedy to kraje OPEC nie były w stanie znaleźć wspólnego stanowiska w sprawie zamrożenia produkcji ropy naftowej, aby przeciwdziałać spowolnieniu chińskiego wzrostu gospodarczego i wzrostowi roli amerykańskiego paliwa łupkowego. Po tym wydarzeniu nastąpił wzrost podaży, która znacznie przewyższyła popyt, a tym samym spowodowała spadek cen ropy naftowej.
Oczywiście OPEC nie jest jedynym podmiotem, który odgrywa ważną rolę w światowym zaopatrzeniu w ropę naftową. Należy również uwzględnić inne kraje produkujące ropę naftową, które nie są członkami tej organizacji, takie jak Rosja, Arabia Saudyjska i Stany Zjednoczone, które przez wiele lat były trzema największymi producentami ropy naftowej na świecie. Obecnie do OPEC dołączyła Arabia Saudyjska, ale należy uwzględnić rolę Stanów Zjednoczonych i Rosji w dostosowaniu cen ropy, ponieważ ich wpływ pozostaje bardzo ważny. Zważywszy jednak, że obecnie nie jest dostępny żaden ujednolicony raport, wiarygodne monitorowanie poziomu produkcji w tych krajach jest trudne.
Kolejnym elementem analizy podaży ropy naftowej jest monitorowanie tak zwanych „wstrząsów podażowych”. Wiemy, że duża część światowej ropy naftowej jest wydobywana na Bliskim Wschodzie. Z tego powodu konflikty zbrojne i działania terrorystyczne mogą mieć silny wpływ na światową produkcję ropy naftowej. W latach 2000 byliśmy świadkami zatrzymania wzrostu tej produkcji w związku z wojną w Iraku. Inne czynniki, takie jak wyjątkowe warunki klimatyczne, również mogą mieć znaczący wpływ na produkcję ropy naftowej, a tym samym na jej podaż. Widzieliśmy to ostatnio przy okazji huraganu Katrina, który spowodował wzrost ceny baryłki po zniszczeniu ważnego rurociągu.
Jakie czynniki wpływają na popyt na ropę naftową?
Przejdźmy teraz do czynników, które będą miały większy lub mniejszy wpływ na popyt na ropę.
- Przyjrzymy się w szczególności uważnie danym ze Stanów Zjednoczonych, ponieważ zużycie ropy naftowej spadło w ostatnich latach w tym kraju. Wzrost gospodarczy w Chinach doprowadził do podniesienia cen ropy naftowej po recesji w 2008 r., podczas gdy popyt w Stanach Zjednoczonych spadał. Jednak Stany Zjednoczone pozostają obecnie krajem będącym największym konsumentem ropy naftowej. Dlatego właśnie przy ocenie popytu należy uwzględnić wskaźniki w postaci raportów Administracji Informacji Energetycznej (EIA) na temat zasobów ropy naftowej w kraju.
- Należy również monitorować światowe dane gospodarcze, zwłaszcza dotyczące Chin, które stały się drugim największym konsumentem ropy naftowej na świecie, ale nie podają jeszcze wiarygodnych statystyk dotyczących jej zużycia. Możliwe jest jednak przeanalizowanie publikacji ekonomicznych tego kraju, które wskażą poziom wzrostu chińskiej gospodarki i umożliwią prognozę popytu.
- Kolejnym istotnym czynnikiem jest również rozwój alternatywnych źródeł energii, ponieważ im bardziej zaawansowana staje się technologia, tym mniejsza jest zależność świata od ropy naftowej, w wyniku wdrażania bardziej efektywnych rozwiązań alternatywnych. Tak więc zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych może prowadzić do spadku zapotrzebowania na ropę naftową.
- Wreszcie, kolejnym bardzo ważnym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę przy przewidywaniu popytu na ropę naftową na świecie, jest dolar amerykański. Jak wiadomo, cena surowców jest najczęściej ustalana w dolarach amerykańskich. Oznacza to, że kurs tej waluty może mieć wpływ na cenę ropy naftowej. Słaby dolar na rynku walutowym sprawi, że inwestycja w ropę będzie bardziej rentowna, a tym samym zwiększy popyt.
